Week 6: Schildpadden en Fransen
"Bezoek Frans-Guyana en wees getuige van een bijzondere gebeurtenis in
Galibi: de eierworp van verschillende reuze-zeeschildpadden!" zo kopte de tourbeschrijving over Galibi. Het eerste onderdeel van de tour was twijfelachtig in verband met de uitbraak van het coronavirus in Frans-Guyana, maar het zien van de zeeschildpadden was in ieder geval iets dat vast stond. Wat een gigantische dieren...!
Galibi is een natuurreservaat in het uiterlijke noordoosten van Suriname, tegen de Atlantische Oceaan aan. Het ligt ten westen van de monding van de Marowijnerivier en heeft een oppervlakte van ongeveer vierduizend hectare. Galibi is een van de belangrijkste legstranden voor zeeschildpadden in de West-Atlantische regio. Lederschildpadden, soepschildpadden, de warana en de karet komen hier - en in buurland Frans-Guyana - hun eieren leggen.
MACHT EN COCAÏNE
Om Galibi te bereiken werden we om half negen in de ochtend verwacht bij café 't Vat, om vervolgens per busje naar Albina te rijden. Deze tocht duurt ongeveer drie à vier uur, inclusief tussenstops.
We hebben onder andere een tussenstop gemaakt bij het dorpje Moiwana, een plek waar op 29 november 1986 een verschrikkelijke gebeurtenis plaatsvond. Tijdens de Binnenlandse Oorlog zijn hier 38 mensen vermoord als gevolg van een conflict tussen het Surinaamse leger (onder leiding van Desi Bouterse) en het Junglecommando (onder leiding van Ronnie Brunswijk). De troepen van Bouterse konden Ronnie niet vinden in het dorp en besloten toen om over te gaan tot het vermoorden van vrouwen en kinderen en het in brand steken van huizen.
Wellicht heb je - net als ik - nog nooit gehoord van de Binnenlandse Oorlog in Suriname en vraag je je af waar het om draaide tijdens deze oorlog. Well... het draaide om de macht over Oost-Suriname en de controle over de cocaïnehandel...
KIBI WI
De 38 zuilen van het Moiwana Monument symboliseren het aantal slachtoffers van de slachting onder de bevolking. Iedere zuil is anders en kenmerkt een kind of volwassene met zijn of haar eigenschappen. De namen van de slachtoffers staan vermeld op de zuilen in het Afaka schrift. Deze taal is ontwikkeld door de heer Afaka, om de inwoners van dit gebied te leren lezen en schrijven. Helaas is deze taal na twee generaties 'uitgestorven'.
De elf meter lange zuil in het midden van het monument staat voor de KIBI-man (beschermheer) van de gemeenschap. Hij waakt vanuit de hoogte en beschermt zijn onderdanen voor negatieve invloeden vanuit de buitenwereld.
De vier zijden zijn voorzien van het symbool "saamhorigheid". Saamhorigheid saat voor samenwerken aan een betere toekomst. Bovendien zijn er drie lettergrepen te lezen in het Afakaschrift, die samen de woorden "Kibi Wi" vormen ("Bescherm Ons").
KORJAAL
Eenmaal aangekomen in Albina was het tijd om te wachten op ons laatste vervoermiddel: de korjaal. Dit is een soort uitgeholde boomstam, ofwel een kano. Nu moet ik zeggen dat ik niet over rasechte zeebenen beschik en dat ik het best wel spannend vind om mij in dit soort bootjes te begeven.Ik bedoel, ze zien er niet heel stabiel uit: één flinke golf en de boot zinkt. Daarnaast is het instappen ook al een uitdaging, zeker als je slecht ter been bent. Gelukkig is het in Suriname verplicht om zwemvesten te dragen...
LANGEMANKONDRE
Na 1,5 uur midden in de zon op de korjaal gezeten te hebben, arriveerden we uiteindelijk bij Galibi. Het dorpje bestaat uit twee dorpskernen: Christiaankondre (genoemd naar Christiaan Pané, wiens vader de stichter zou geweest zijn eind negentiende eeuw) en Langemankondre (bijnaam van een lange, slanke kapitein). Het wordt bevolkt door de Cariben (inheemsen), die voornamelijk van visvangst en toerisme leven. Tegen de avond hebben we een kleine wandeling gemaakt door het dorp.
BACK TO THE BASICS
Zoals je mag verwachten van het binnenland van Suriname is men niet zo modern als in de grote stad. Overdag is er namelijk geen stroom in Galibi: pas vanaf zes uur 's avonds slaat de elektriciteitscentrale aan. Deze wekt stroom op tot een uur of tien 's avonds; echter hadden wij het geluk dat onze accommodatie beschikking had over een externe dieselgenerator. Deze draaide tot een uur of zes in de ochtend en voorzag de ventilatoren van stroom, aangezien het aardig benauwd is in de kamers. De accommodatie zelf was voorzien van alleen het hoognodige: een bed met een klamboe, een simpele keuken, een douche met koud water en een toilet.
DOMPER
De gids grapte nog dat het nog niet voor is gekomen dat men pas midden in de nacht toestemming krijgt om te vertrekken naar het strand van de schildpadden, maar uiteraard hadden wij net de pech dat de bootsman ons mededeelde dat we om één uur 's nachts naar het legstrand konden vertrekken - dit in verband met de getijden. Wat een domper was dat... Het was té vroeg om van tevoren een dutje te doen, maar het was té laat om de hele avond op te blijven. De reis naar Galibi had er immers flink ingehakt.
Toch besloot ik om even een dutje in mijn bed te doen, maar, zoals altijd: nét op het moment dat je lekker ligt te slapen, word je wakker gemaakt. Zucht. Vest aan, waterschoenen aan en vertrekken naar het strand, daar waar onze grote vriend de korjaal op ons ligt te wachten.
Zoals inmiddels valt te verwachten in Suriname, gaat het allemaal niet zo snel. De bootsman had zich nog niet gemeld en inmiddels stonden wij een half uur te wachten. Aan de gids de zware taak om uit te zoeken waar de bootsman woonde... Iedereen lag inmiddels op één oor en het dorpje werd verlicht door het felle verschijnsel dat de maan heet.
Uiteindelijk meldde de bootsman zich om half twee 's nachts. Hij was in slaap gevallen...
KRAPÉ
Na een boottocht van ongeveer een kwartier arriveerden wij in het pikkedonker op het legstrand van Galibi. Alleen het licht van de maan verlichtte ons pad. De gids had gelukkig een zaklamp meegenomen - wel een infrarode zaklamp, om te voorkomen dat de schildpadden zouden schrikken van het felle licht.
Al snel spotten we de eerste zeeschildpadden: de soepschildpad (krapé) om precies te zijn. Zo'n schildpad kan 110 cm groot worden en 160 tot 250 kilogram wegen. Pas als je oog in oog staat met deze zeedieren vraag je je af waar zo'n groot en log beest de energie vandaan haalt om het strand op te komen om eieren te leggen, want het geheel ziet er niet erg soepel uit, zoals je ook op onderstaand filmpje kan zien. Veel schildpadden doorkruisen de branding en leggen hun eieren uiteindelijk in het 'beboste' gebied van het eiland, dus ze moeten ook veel obstakels, zoals losse takken en stenen, overwinnen. Daarnaast legt de schildpad haar eieren pas als de omstandigheden perfect zijn; dat wil zeggen dat het zand bijvoorbeeld niet te nat, maar ook niet te droog, mag zijn.
Her en der spotten we enkele zeeschildpadden achter de branding en zagen we ook enkele schildpadden de reis van of naar de oceaan maken. Uiteindelijk zagen we een schildpad die er aan toe was gekomen om haar eitjes te leggen, en wij besloten om iets verderop in het mulle zand te wachten op het teken van onze gids, zodat we dat proces met onze eigen ogen konden zien. Om te voorkomen dat we andere schildpadden zouden afschrikken (zij zien ons als roofdieren), zijn we gaan zitten in het niet-zo-warme zand.
VOORBIJSCHUIVENDE STEEN
De tijd tikte voorbij... en van onze gids was er intussen geen spoor meer te bekennen. Die bleek ondertussen verder gelopen te zijn, om te kijken of er nog andere schildpadden bezig waren met het leggen van eitjes. Wij besloten het ons gemakkelijk te maken en op de uitkijk te liggen voor andere schildpadden - immers was de kans aanwezig dat precies voor onze neus een schildpad uit de oceaan zou kruipen.
En zo geschiedde. Af en toe zagen we in de verte een grote, zwarte vlek voorbij schuiven - het leek wel op een steen - en ondertussen werd het vloed. Heel sporadisch zagen we een schildpad opduiken uit de oceaan. Sylas had het enorme geluk dat er een schildpad op minder dan een meter afstand van hem vandaan schoof - heel indrukwekkend. Van het leggen van de eieren zelf hebben we helaas niets kunnen zien, omdat de schildpad moeite had met het graven van een nest.
Pas rond een uur of vier 's nachts - de eerste mensen in Nederland waren al wakker - lagen we in ons bed.
FRANS PRATEN
De volgende dag stond er niet heel veel op de planning. Na een lekker ontbijtje met pannenkoeken - het brood was op in het dorp - vertrokken we weer naar de korjaal. Maar in plaats van aan te meren in Albina, besloten we toch om de kans te wagen en een tussenstop te maken in buurland Frans-Guyana.
Ik verbaasde mij er over hoe makkelijk het was om aan wal te gaan in Frans-Guyana. Er worden totaal geen controles uitgevoerd en je hoeft ook nergens je paspoort te laten zien. Eigenlijk een zelfde situatie als je vanuit Nederland naar België of Duitsland zou gaan.
Wat mij nog meer verbaasde, is dat Frans-Guyana onderdeel is van de Europese Unie. Het is als het ware een verlengde van Frankrijk. Er wordt namelijk Frans gesproken en zelfs de kentekenborden geven aan dat je in Frankrijk bent (departement 973)! Ten slotte nog een leuk feit over Frans-Guyana: je kan er gewoon terecht met je euro's!
Na een kort bezoek aan de gevangenis van het beroemde boek en de gelijknamige film Papillon in Saint Laurent du Maroni was het tijd om weer in de korjaal te stappen en te vertrekken naar Albina, om uiteindelijk weer naar Paramaribo te rijden.
Sidenote: de post bij Albina controleerde onze lichaamstemperatuur op de eventuele aanwezigheid van het coronavirus.
WIST JE DAT...
 |
| Aan de overkant ligt Frans-Guyana |
Galibi is een natuurreservaat in het uiterlijke noordoosten van Suriname, tegen de Atlantische Oceaan aan. Het ligt ten westen van de monding van de Marowijnerivier en heeft een oppervlakte van ongeveer vierduizend hectare. Galibi is een van de belangrijkste legstranden voor zeeschildpadden in de West-Atlantische regio. Lederschildpadden, soepschildpadden, de warana en de karet komen hier - en in buurland Frans-Guyana - hun eieren leggen.
MACHT EN COCAÏNE
Om Galibi te bereiken werden we om half negen in de ochtend verwacht bij café 't Vat, om vervolgens per busje naar Albina te rijden. Deze tocht duurt ongeveer drie à vier uur, inclusief tussenstops.
We hebben onder andere een tussenstop gemaakt bij het dorpje Moiwana, een plek waar op 29 november 1986 een verschrikkelijke gebeurtenis plaatsvond. Tijdens de Binnenlandse Oorlog zijn hier 38 mensen vermoord als gevolg van een conflict tussen het Surinaamse leger (onder leiding van Desi Bouterse) en het Junglecommando (onder leiding van Ronnie Brunswijk). De troepen van Bouterse konden Ronnie niet vinden in het dorp en besloten toen om over te gaan tot het vermoorden van vrouwen en kinderen en het in brand steken van huizen.
Wellicht heb je - net als ik - nog nooit gehoord van de Binnenlandse Oorlog in Suriname en vraag je je af waar het om draaide tijdens deze oorlog. Well... het draaide om de macht over Oost-Suriname en de controle over de cocaïnehandel...
KIBI WI
De 38 zuilen van het Moiwana Monument symboliseren het aantal slachtoffers van de slachting onder de bevolking. Iedere zuil is anders en kenmerkt een kind of volwassene met zijn of haar eigenschappen. De namen van de slachtoffers staan vermeld op de zuilen in het Afaka schrift. Deze taal is ontwikkeld door de heer Afaka, om de inwoners van dit gebied te leren lezen en schrijven. Helaas is deze taal na twee generaties 'uitgestorven'.
 |
| Een van de zuilen van het Moiwana Monument |
De elf meter lange zuil in het midden van het monument staat voor de KIBI-man (beschermheer) van de gemeenschap. Hij waakt vanuit de hoogte en beschermt zijn onderdanen voor negatieve invloeden vanuit de buitenwereld.
De vier zijden zijn voorzien van het symbool "saamhorigheid". Saamhorigheid saat voor samenwerken aan een betere toekomst. Bovendien zijn er drie lettergrepen te lezen in het Afakaschrift, die samen de woorden "Kibi Wi" vormen ("Bescherm Ons").
 |
| Links op de foto staat de zuil voor de KIBI-man |
KORJAAL
Eenmaal aangekomen in Albina was het tijd om te wachten op ons laatste vervoermiddel: de korjaal. Dit is een soort uitgeholde boomstam, ofwel een kano. Nu moet ik zeggen dat ik niet over rasechte zeebenen beschik en dat ik het best wel spannend vind om mij in dit soort bootjes te begeven.Ik bedoel, ze zien er niet heel stabiel uit: één flinke golf en de boot zinkt. Daarnaast is het instappen ook al een uitdaging, zeker als je slecht ter been bent. Gelukkig is het in Suriname verplicht om zwemvesten te dragen...
 |
| Zie je ook al dat afval liggen aan de kustlijn? |
 |
| Wachten in Albina op de korjaal |
 |
| Opspattend water op de Marowijnerivier. Wel heerlijk verkoelend! |
 |
| De korjaal en de bootsman |
LANGEMANKONDRE
Na 1,5 uur midden in de zon op de korjaal gezeten te hebben, arriveerden we uiteindelijk bij Galibi. Het dorpje bestaat uit twee dorpskernen: Christiaankondre (genoemd naar Christiaan Pané, wiens vader de stichter zou geweest zijn eind negentiende eeuw) en Langemankondre (bijnaam van een lange, slanke kapitein). Het wordt bevolkt door de Cariben (inheemsen), die voornamelijk van visvangst en toerisme leven. Tegen de avond hebben we een kleine wandeling gemaakt door het dorp.
 |
| De plaatselijke bevolking speelt slagbal |
 |
| Kijkje nemen in het schooltje |
 |
| Visser aan het strand van Galibi (links overigens de vlag van partij ABOP: Algemene Bevrijdings- en Ontwikkelingspartij) |
 |
| Galibi heeft de beschikking over een polikliniek, maar bij noodgevallen moet men in Albina zijn |
BACK TO THE BASICS
Zoals je mag verwachten van het binnenland van Suriname is men niet zo modern als in de grote stad. Overdag is er namelijk geen stroom in Galibi: pas vanaf zes uur 's avonds slaat de elektriciteitscentrale aan. Deze wekt stroom op tot een uur of tien 's avonds; echter hadden wij het geluk dat onze accommodatie beschikking had over een externe dieselgenerator. Deze draaide tot een uur of zes in de ochtend en voorzag de ventilatoren van stroom, aangezien het aardig benauwd is in de kamers. De accommodatie zelf was voorzien van alleen het hoognodige: een bed met een klamboe, een simpele keuken, een douche met koud water en een toilet.
 |
| De accommodatie was vroeger een supermarkt |
De gids grapte nog dat het nog niet voor is gekomen dat men pas midden in de nacht toestemming krijgt om te vertrekken naar het strand van de schildpadden, maar uiteraard hadden wij net de pech dat de bootsman ons mededeelde dat we om één uur 's nachts naar het legstrand konden vertrekken - dit in verband met de getijden. Wat een domper was dat... Het was té vroeg om van tevoren een dutje te doen, maar het was té laat om de hele avond op te blijven. De reis naar Galibi had er immers flink ingehakt.
Toch besloot ik om even een dutje in mijn bed te doen, maar, zoals altijd: nét op het moment dat je lekker ligt te slapen, word je wakker gemaakt. Zucht. Vest aan, waterschoenen aan en vertrekken naar het strand, daar waar onze grote vriend de korjaal op ons ligt te wachten.
Zoals inmiddels valt te verwachten in Suriname, gaat het allemaal niet zo snel. De bootsman had zich nog niet gemeld en inmiddels stonden wij een half uur te wachten. Aan de gids de zware taak om uit te zoeken waar de bootsman woonde... Iedereen lag inmiddels op één oor en het dorpje werd verlicht door het felle verschijnsel dat de maan heet.
Uiteindelijk meldde de bootsman zich om half twee 's nachts. Hij was in slaap gevallen...
KRAPÉ
Na een boottocht van ongeveer een kwartier arriveerden wij in het pikkedonker op het legstrand van Galibi. Alleen het licht van de maan verlichtte ons pad. De gids had gelukkig een zaklamp meegenomen - wel een infrarode zaklamp, om te voorkomen dat de schildpadden zouden schrikken van het felle licht.
Al snel spotten we de eerste zeeschildpadden: de soepschildpad (krapé) om precies te zijn. Zo'n schildpad kan 110 cm groot worden en 160 tot 250 kilogram wegen. Pas als je oog in oog staat met deze zeedieren vraag je je af waar zo'n groot en log beest de energie vandaan haalt om het strand op te komen om eieren te leggen, want het geheel ziet er niet erg soepel uit, zoals je ook op onderstaand filmpje kan zien. Veel schildpadden doorkruisen de branding en leggen hun eieren uiteindelijk in het 'beboste' gebied van het eiland, dus ze moeten ook veel obstakels, zoals losse takken en stenen, overwinnen. Daarnaast legt de schildpad haar eieren pas als de omstandigheden perfect zijn; dat wil zeggen dat het zand bijvoorbeeld niet te nat, maar ook niet te droog, mag zijn.
Her en der spotten we enkele zeeschildpadden achter de branding en zagen we ook enkele schildpadden de reis van of naar de oceaan maken. Uiteindelijk zagen we een schildpad die er aan toe was gekomen om haar eitjes te leggen, en wij besloten om iets verderop in het mulle zand te wachten op het teken van onze gids, zodat we dat proces met onze eigen ogen konden zien. Om te voorkomen dat we andere schildpadden zouden afschrikken (zij zien ons als roofdieren), zijn we gaan zitten in het niet-zo-warme zand.
VOORBIJSCHUIVENDE STEEN
De tijd tikte voorbij... en van onze gids was er intussen geen spoor meer te bekennen. Die bleek ondertussen verder gelopen te zijn, om te kijken of er nog andere schildpadden bezig waren met het leggen van eitjes. Wij besloten het ons gemakkelijk te maken en op de uitkijk te liggen voor andere schildpadden - immers was de kans aanwezig dat precies voor onze neus een schildpad uit de oceaan zou kruipen.
En zo geschiedde. Af en toe zagen we in de verte een grote, zwarte vlek voorbij schuiven - het leek wel op een steen - en ondertussen werd het vloed. Heel sporadisch zagen we een schildpad opduiken uit de oceaan. Sylas had het enorme geluk dat er een schildpad op minder dan een meter afstand van hem vandaan schoof - heel indrukwekkend. Van het leggen van de eieren zelf hebben we helaas niets kunnen zien, omdat de schildpad moeite had met het graven van een nest.
Pas rond een uur of vier 's nachts - de eerste mensen in Nederland waren al wakker - lagen we in ons bed.
FRANS PRATEN
De volgende dag stond er niet heel veel op de planning. Na een lekker ontbijtje met pannenkoeken - het brood was op in het dorp - vertrokken we weer naar de korjaal. Maar in plaats van aan te meren in Albina, besloten we toch om de kans te wagen en een tussenstop te maken in buurland Frans-Guyana.
Ik verbaasde mij er over hoe makkelijk het was om aan wal te gaan in Frans-Guyana. Er worden totaal geen controles uitgevoerd en je hoeft ook nergens je paspoort te laten zien. Eigenlijk een zelfde situatie als je vanuit Nederland naar België of Duitsland zou gaan.
Wat mij nog meer verbaasde, is dat Frans-Guyana onderdeel is van de Europese Unie. Het is als het ware een verlengde van Frankrijk. Er wordt namelijk Frans gesproken en zelfs de kentekenborden geven aan dat je in Frankrijk bent (departement 973)! Ten slotte nog een leuk feit over Frans-Guyana: je kan er gewoon terecht met je euro's!
Na een kort bezoek aan de gevangenis van het beroemde boek en de gelijknamige film Papillon in Saint Laurent du Maroni was het tijd om weer in de korjaal te stappen en te vertrekken naar Albina, om uiteindelijk weer naar Paramaribo te rijden.
Sidenote: de post bij Albina controleerde onze lichaamstemperatuur op de eventuele aanwezigheid van het coronavirus.
WIST JE DAT...
- ... Ronnie Brunswijk de lijfwacht was van de toenmalige legerleider Desi Bouterse?
- ... afgestudeerden van de lerarenopleiding in Paramaribo eerst voor twee jaar in het binnenland moeten lesgeven alvorens zij in Paramaribo aan de slag mogen?
- ... je jezelf een groot plezier doet als je een (opgeladen!) powerbank meeneemt? Er zijn niet heel veel beschikbare stopcontacten op de meeste accommodaties.
Reacties
Een reactie posten